Saatleri Ayarlama Enstitüsü / Ahmet Hamdi Tanpınar

Ve uzun zamandır okumak istediğim kitabı okuyup bitirdim. Biraz uzun sürdü okuması ama en son elime aldığımda kitabı bir kaç saatte bitirdim.

Eski bir yayın olduğundan kelime hataları fazlaca idi ama konusu ve dili öyle akıcıydı ki es geçiyorsunuz.

Birde şunu demek istiyorum yeni basımlarda ki kapak tasarımı daha güzel. :)

Konu olarak dönemini düşünürsek " kişi psikolojisinden toplum psikolojine geçişler, felsefi tarafları " çok iyiydi. Kişinin nasıl da başka birinin kıyafetini giydiğinde değiştiğini hele bu kişi zayıf karakterli biriyse daha güçlüler tarafından nasıl etkilendiğini ve o şekilde davrandığını anlatan harika bir kitap. Günümüzde kullanılmayan kelimeler fazlaydı ama cümle içinde ne anlam ifade ettiğini anladığınızdan hiç sizi duraksatmıyor. Eğer kitaplığınızda varsa muhakkak okuyun derim.

Not: aşağıdaki bölüm alıntıdır.

 BİRİNCİ BÖLÜM: BÜYÜK ÜMİTLER

Hayri İRDALbaşından geçen olayları ve hayatını anlatmak istemiş.müessese ve Halit AYARCI ile ile ilgili iddaları reddetmek ve tüm gerçegi  anlatmak içindir.Hayatını ikiye ayırmaktadır.Bunlar;Halit Ayarcı ile tanışmadan önce ve sonradır.

Hayatını anlatmaya çocukluğundan başlamıştır.Fakir bir ailede doğup büyümüştür.Mutlu bir çocukluk geçirmiştir.Rüştiye'de okurken asıl doğum günü olarak bahsettiği zamanda dayısı ona hediye alır ve hediye bir saattir.Evlerinde de çeşitli saatler vardır.Bu saatler;mübarek saatler,anne ve babasının odasında bulunan radyolu masa saati ve babasının koyun saatidir.

Bu saatler içinde en tesirli gördükleri mübarektir.Bu saat ayarlı bir duvar saatidir.Hayri İrdal'ın babasına,dedesinden hatıra kalmıştır.Büyük dedesi başının sıkıştığı bir zaman kurtulursa cami yaptıracağını söyler.İşleri düzenleyince caminin arsasını alır,elinde parası azalıncada cami için halı,kilim,büyük saat vb caminin iç mekan ihtiyaçlarını alır.Fakat camiyi yaptıramaz.Vasiyet eder.Bu saat alınan eşyalar içinden hatıra kalmıştır.

Hayri İrdal dayısının hediye ettiği saati incelemek için içini açar ve kurcalamaya başlar.Böylece saate olan merakı artar.Zamanın çoğunu Nuri Efendi 'nin muvakkithanesinde geçirir.Ama pek fazla iş tutturmazlardı.

Nuri Efendi 1912 de vefat eder ve Hayri İrdal tek kalır.Bir başka saatçi olan Asım Efendi'nin yanında işe girer.Fakat birisi saati çaldığı için Hayri İrdal işden çıkarılır.Bundan bir gün sonra halası vefat eder.Ekonomik durumları kötü olduğu için babası cenaze ile ilgilenmez ve evdeki satılabilecek eşyaları toplar.Halası tam gömülürken dirilir.Halası evindeki eşyaların satıldığını anlayınca Hayri'yi ve Hayri'nin babasını kovalar.

                                   

 İKİNCİ BÖLÜM: KÜÇÜK HAKİKATLER

 Hayri İrdal tünel iradesi'nde calışmaya baslar.çocuklar olur çocugun birinn adını Zehra koyar. Abdülselam Bey bütün mirasını  bu çocuğa bırakan bir vasiyet yazar. Vefat ettikten sonra herkes ve vasiyetin yalan olduğunu söyleyerek mahkemeye verilir. Mahkeme de vasiyet iptal edilir.

   Bir gün iş arkadaşı ile dalga geçmek için şerbetçi başı elmasından bahseder.Borcu olduğu kişiler bunu duyunca Hayriyi mahkemeye verirler. Mahkemede bunun gerçek olmadığını anlatsada inanmazlar. Hayrinin akli dengesinin yerinde olmadığını düşünerek adli tıpa gönderilir ve Doktor Ramiz ile tanışır. Hayri tedavi sürecince oradaki saatleri tamir eder. Doktor Ramiz teşhisi baba psikozu der. Bir süre sonra Doktor Ramiz Hayrinin raporunu verir. Hastaneden çıktıktan bir süre sonra Hayri ve Doktor Ramiz arkadaş olurlar. Bir gün beraber Dr. Ramizin tanıdıklarından oluşan kırahathaneye giderler. Bu kişilerle birlikte ispritizma cemiyetini kurarlar buradaki herkesin takma adı vardır Hayrinin adını ise öküz koyarlar. Halit Ayarcı ile bu kahvede tanışacaklardır. Bu sırada Hayrinin Ahmet adında koyduğu bir oğlu olur.Eşi Emine çok hastalanır ve vefat eder. Eşinin vefatından sonra çocuklar ile pek ilgilenmez

   Bu sırada Dr. Ramiz psikonaliz cemiyeti kurar ve Hayri müdür olur konferanslarında Dr. Ramizin ilk hastası olduğunu söyler ikinci eşi pakizenin dikkatini çeker. Cemal bey Hayriye iş teklifi eder Hayri kabul eder. Bu sırada Cemal bey refikhası Selma hanıma aşıktır fakat Cemal bey bir süre sonra Hayriyi işten çıkartır.

  ÜÇÜNCÜ BÖLÜM: SABAHA DOĞRU

İşten çıkarılan Hayri çok yoksulluk ve sefalet çeker kızını Topal İsmail denilen biri ister fakat vermek istemez. Halası Zehranın çirkin olduğunu iddea eder. Kızına bakamıyacak durumda olduğu içinde Topal İsmaile kızını verir. İkinci eşi Pakize her sinirlendiğinde Hayriden Sinirini çıkarır, hatta odadan atar. Hayri bu duruma üzülmez aksiden sevinirmiş.

  Kahvede Dr. Ramiz beklerken damadı Topal İsmail izler. Doktor Ramiz yanında Halit Ayarcı ile gelir. Hayri ile tanışırlar. Sohbet ederken Dr. Ramiz Hayrinin saatçi olduğundan bahseder. Bunun üzerine Halit cebindeki bozuk saati çıkarır ve Hayriden tamir etmesini ister. Bu sırada Topal İsmail bir güzel dayak yer.Hayri bu duruma çok sevinir ve keyfi yerine gelir. Agob saatçiyam 'a saati tamir etmeye giderler.

   Hep beraber üç arkadaş yemeğe giderler. Bu yemekte Hayri, Halit Ayarcıya bütün hayatını anlatır. O günlerde saatleri ayarlama enstitüsünün temelini oluşturacak olan küçük daire açılır. Dairede Hayri müdür mavini Halit Ayarcının yeğeni Nermin hanım kıdem şefi ve Halit ise teşkilatçı olarak görev alır.

  2. ayın ortasına doğru Halit ile birlikte slogan seçerler. Bu slogonlardan birer tane seçip bastırırlar ve şehire dağıtırlar.üçüncü ayda teşkilat tamamlanmıs olur.

 Halit Ayarcı önüne belediyelerden kişilerle daire ye gelir.Birlikte daireyi gezerler Halit Ayarcı enstütisünün mutlak kadro ve ihtiyaclarını anlatır.Hayrinin kızı Zehra da burada işe baslar. Akrabalrından, dostlarından bazı kişileri de işe alırlar. salahiyetli bir zat müesseseyi ziyarete gelir. Ahmet Zamani Efendi ile ilgili kitap yazdıgını söyler.bu kişi ile ilgili atmasyonlar yapar.

Bir süre sonra Ahmet Zamani Efendi ile ilgili kitap ve eserler çıkarır hegel köyü bir kişi kendini bu Efendinin torunu oldugunu söyler. Cemiyetteki kişileri çagırıp Ahmet Zamani Efendinin güya ruhunu cagırıp konusmalarını ister.

Cemal be Hayri İrdal'ın en büyük düsmanıdır.Ahmet Zamani diye birinn olmadıgını asıl gercek Fenni Efendi diye bir kişi oldugunu ortaya atar ve hergün bu konuyla ilgili gaztede yazılar yazılır Cemal Bey ve Nevzat Hanımı Tayfun Bey öldürmüştür.Müesseseyi temrit eden unsurlar ortadan kalkmıştır.Kokteyl'den sıkılır ve odaya gidip uyur.Halit Ayarcıyı uyandırır Van Humbertin geldiğini söyler. Hayri Van Humbert ile tanışır. Van Humbert İstanbulda bir ay kalr ve çok memmum olarak ayrılır

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM: HER MEVSİMİN BİR SONU VARDIR

Koktelden bir kaç ay sonra telgraf gelir bu telgrafta Cunubi Amerika şehrinde birer tane saat sevenler cemiyetinin kuruldugunu haber verir.Bu sırada enstitünn içen ve dıstan saat görünümlü olmasını isterler.Bunun için mimarlar arasında yarısma yaparlar.Hayrinn aklına bir fikir gelir:oglu Ahmette bu binayı tasarlamaya çalışırlar oglu ile aralarında ki buzlar erir. Halit ayarcı ile bir cok kişi bu tasarımı cok begenir bu proje cok tutulmus ama  Hayrinin yaptıgı saat evler adlı proje pek begenilmemştir.Hayri İrdal bu müessesenin çalışanıyım diyerek etegini işten çeker Halit Ayarcı diğer binanın açılışına gelir.Açılısa gelen Esnebi heyet 0135i arayarak saati ögreniyorlar bu kolaylıga ragmen neden böyle cemiyet kurduklarını Hayri ye  sorarlar Hayri cevap veremez.Halit Ayarcıyı arar fakat yine ulasamaz.

hafta sonu villa saatte toplantı ve küçük kızı halidenn dogum gününün kutlamak için toplandılar.Toplantı da Halit gelir kararı kaldırdıgını syler. herkesin nesesi yerine gelir.Hayri ve Halit tavla oynarlar Ayarcı bir kez oynadıktan sonra kalkar o geceden sonra Hayri İrdal Halit Ayarcıyı kaza yaptıgı gece kaldırıldıgı evde yatagında görebilirdi.